1. مقدمه
پرداخت نهایی مرحله پایانی در فرآیند صیقل‌دهی فلزات قیمتی است که هدف آن ایجاد سطحی صاف، براق و بدون عیب است. این فرآیند نه‌تنها ارزش زیبایی‌شناختی جواهرات را افزایش می‌دهد، بلکه مقاومت آن‌ها در برابر اکسیداسیون و خراش را بهبود می‌بخشد. مواد ساینده مانند دیسک‌های کرکی و نمدی، همراه با خمیرهای پولیش، نقش کلیدی در این فرآیند دارند. انتخاب مواد و تکنیک‌های مناسب به جنس فلز، سختی آن و پیچیدگی طراحی جواهر بستگی دارد.

2. مواد ساینده در پرداخت نهایی
مواد ساینده مورد استفاده در پرداخت نهایی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: دیسک‌های کرکی (پنبه‌ای) و نمدی. این مواد به‌عنوان حامل خمیرهای پولیش عمل می‌کنند و ویژگی‌های خاص آن‌ها تعیین‌کننده کیفیت پرداخت نهایی است.

2.1. دیسک‌های کرکی (Cotton Buffs)
دیسک‌های کرکی از پارچه‌های پنبه‌ای (موسلین) ساخته شده و به دلیل نرمی و انعطاف‌پذیری، برای پرداخت نهایی فلزات نرم مانند طلا و نقره بسیار مناسب‌اند.

  • ویژگی‌ها: ساخته‌شده از لایه‌های پنبه (30 تا 60 لایه)، با قطر 1 تا 6 اینچ. انعطاف‌پذیری بالا برای سطوح منحنی و جزئیات پیچیده.
  • انواع:
    • کرکی‌های آزاد (Loose): بسیار نرم، بدون دوخت، مناسب برای پرداخت نهایی با خمیرهای ظریف مانند روژ قرمز.
    • کرکی‌های دوخته‌شده (Stitched): دارای دوخت مارپیچی یا متمرکز، برای پرداخت میانی تا نهایی با خمیرهای متوسط.
    • کرکی‌های ترمیم‌شده (Treated): آغشته به مواد شیمیایی برای دوام بیشتر، مناسب برای پرداخت چندمرحله‌ای.
  • کاربرد: ایجاد براقیت آینه‌ای روی طلا و نقره، با سرعت دستگاه 1000 تا 3000 دور در دقیقه.

2.2. دیسک‌های نمدی (Felt Buffs)
دیسک‌های نمدی از پشم فشرده یا مواد مصنوعی ساخته شده و به دلیل سختی و تراکم بالا، برای پرداخت دقیق‌تر فلزات سخت‌تر مانند پلاتین مناسب‌اند.

  • ویژگی‌ها: سختی متغیر (نرم تا بسیار سخت)، در اشکال دیسک، مخروطی یا استوانه‌ای. مناسب برای سطوح صاف و دقیق.
  • انواع:
    • نمدی‌های نرم: برای پرداخت نهایی با خمیرهای ظریف.
    • نمدی‌های متوسط: برای پرداخت میانی فلزات سخت.
    • نمدی‌های سخت: برای حذف خراش‌های عمیق در مراحل اولیه.
    • نوک‌های نمدی: برای نقاط دسترسی‌ناپذیر مانند داخل حلقه‌ها.
  • کاربرد: پرداخت دقیق فلزات سخت مانند پلاتین و پالادیوم، با سرعت دستگاه 3000 تا 5000 دور در دقیقه.

2.3. خمیرهای پولیش
خمیرهای پولیش ترکیبات ساینده‌ای هستند که با دیسک‌های کرکی و نمدی استفاده می‌شوند. انواع رایج شامل:

  • روژ قرمز (Jeweler’s Rouge): حاوی اکسید آهن، برای براقیت نهایی طلا و نقره.
  • خمیر سبز (Chrome Oxide): حاوی اکسید کروم، برای فلزات سخت‌تر مانند پلاتین.
  • خمیر سفید (White Diamond): حاوی اکسید آلومینیوم، برای پرداخت میانی پلاتین و طلای سفید.
  • خمیر آبی: برای پرداخت نهایی چندمنظوره، مناسب برای اکثر فلزات.

3. ابزارهای مورد استفاده
ابزارهای زیر برای پرداخت نهایی فلزات قیمتی ضروری‌اند:

  • دستگاه‌های دوار: مانند Dremel یا Foredom با سرعت قابل تنظیم.
  • دیسک‌های پولیش: کرکی و نمدی در اندازه‌ها و سختی‌های مختلف.
  • دستگاه التراسونیک: برای تمیزکاری اولیه قبل از پرداخت.
  • پارچه‌های میکروفایبر: برای پرداخت دستی نهایی.

4. تکنیک‌های پرداخت نهایی
پرداخت نهایی معمولاً پس از مراحل تمیزکاری و پولیش اولیه انجام می‌شود. تکنیک‌های کلیدی عبارتند از:

  • استفاده از دیسک‌های کرکی نرم: با خمیر روژ قرمز برای ایجاد براقیت آینه‌ای روی طلا و نقره.
  • پولیش با نوک‌های نمدی: برای نقاط ظریف و پیچیده، با خمیرهای ظریف مانند پودر الماس (0.5–1 میکرون).
  • کنترل سرعت دستگاه: سرعت پایین (1000–2000 دور در دقیقه) برای کرکی‌ها و سرعت بالاتر (3000–5000 دور در دقیقه) برای نمدی‌ها.
  • فشار ملایم: برای جلوگیری از ایجاد خراش یا تغییر شکل فلز.

5. کاربردها برای فلزات قیمتی
هر فلز قیمتی به دلیل سختی و ویژگی‌های شیمیایی خاص، نیاز به مواد و تکنیک‌های خاصی دارد:

  • طلا (سختی موهس: 2.5–3): دیسک‌های کرکی نرم با روژ قرمز برای براقیت نهایی. نوک‌های نمدی نرم برای جزئیات ظریف.
  • نقره (سختی موهس: 2.5–3): کرکی‌های دوخته‌شده با روژ برای حذف لکه‌های اکسیداسیون و ایجاد براقیت.
  • پلاتین (سختی موهس: 4–4.5): دیسک‌های نمدی متوسط تا سخت با خمیر سبز یا پودر الماس برای پرداخت دقیق.
  • پالادیوم (سختی موهس: 4.75): مشابه پلاتین، با دیسک‌های نمدی سخت و خمیر سفید.
  • طلای سفید: کرکی‌های نرم با خمیر آبی برای حفظ روکش رودیوم.

6. نکات ایمنی

  • حفاظت فردی: استفاده از عینک ایمنی، دستکش و ماسک تنفسی (N95) برای جلوگیری از استنشاق ذرات ساینده.
  • تهویه مناسب: کار در محیط با تهویه خوب برای کاهش خطر استنشاق ذرات.
  • کنترل حرارت: توقف دوره‌ای برای خنک شدن فلز و جلوگیری از سوختگی سطح.
  • محافظت از سنگ‌های قیمتی: پوشاندن سنگ‌های حساس (مانند مروارید یا اوپال) با نوار محافظ.

7. نگهداری و تمیزکاری مواد ساینده

  • کرکی‌ها: تمیزکاری با برس سیمی یا آب و صابون و نگهداری در جای خشک.
  • نمدی‌ها: تمیزکاری با برس فلزی یا هوای فشرده، اجتناب از خیس کردن نمدی‌های سخت.
  • جدا کردن دیسک‌ها: استفاده از دیسک‌های جداگانه برای هر نوع خمیر پولیش.

8. نتیجه‌گیری
پرداخت نهایی فلزات قیمتی نیازمند انتخاب دقیق مواد ساینده (کرکی‌ها و نمدی‌ها)، خمیرهای پولیش و تکنیک‌های مناسب است. دیسک‌های کرکی به دلیل انعطاف‌پذیری برای فلزات نرم و پرداخت نهایی ایده‌آل‌اند، در حالی که دیسک‌های نمدی برای فلزات سخت‌تر و پولیش دقیق مناسب‌تر هستند. رعایت نکات ایمنی و نگهداری صحیح ابزارها، کیفیت و دوام نتایج را تضمین می‌کند. این فرآیند نه‌تنها ظاهر جواهرات را بهبود می‌بخشد، بلکه ارزش و دوام آن‌ها را نیز افزایش می‌دهد.